Gebouwd erfgoed - nieuwsbrief gemeenten 13, juli 2023

In deze editie van de nieuwsbrief over gebouwd en aangelegd (groen) erfgoed voor gemeenten besteden we in het bijzonder aandacht aan het thema verduurzaming. Hoe kunt u beoordelen waar zonnepanelen in beschermde stads- en dorpsgezichten mogelijk zijn? En hoe kunt u cultuurhistorie benutten voor de klimaatstresstest? Daarnaast delen we weer tal van interessante bijeenkomsten en cursussen en geven we u tips ter voorbereiding op de komst van de Omgevingswet.

Deel deze nieuwsbrief vooral ook met andere collega's die betrokken zijn bij cultureel erfgoed binnen uw gemeente. Abonneren kan via dit online aanmeldformulier.

Wat betekent de EU Noodverordening hernieuwbare energie voor uw gemeente?

Sinds december 2022 is de EU-Noodverordening hernieuwbare energie van kracht. De noodverordening is gericht op het versnellen en vereenvoudigen van vergunningsprocedures voor het opwekken van hernieuwbare energie en de bijbehorende versterking van energienetten. Wat dit voor u als gemeente (of provincie) betekent kunt u nalezen in de handreiking die is uitgebracht door Nationaal Programma RES. Hierin staat onder andere dat de noodverordening impact heeft op de procedures bij vergunningverlening van zonnepanelen op monumentale daken en warmtepompen op en aan monumenten.
Let op: bij aanvragen voor zonnepanelen met een maximumvermogen van 50 kW, moet het bevoegd gezag binnen een maand na ontvangst van een complete of aangevulde aanvraag antwoorden. Anders is de vergunning van rechtswege verleend. 
Het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland zocht uit hoe gemeenten erfgoed kunnen uitsluiten van de nieuwe termijn van vier weken. U leest hier meer over in dit artikel, waarin ook een voorbeeldbrief te vinden is. 

Lees meer en download de handreiking

Cultureel erfgoed als kennisbron voor klimaatstresstest

In oktober verschijnen de nieuwe KNMI klimaatscenario’s. Deze scenario’s geven een wetenschappelijk onderbouwd beeld van de gevolgen van klimaatverandering. We weten al dat deze extremer zijn dan de bekende klimaatscenario’s uit 2014. Gemeenten wordt geadviseerd om met deze nieuwe gegevens hun klimaatstresstesten te actualiseren. Een klimaatstresstest brengt in beeld hoe kwetsbaar een gebied is voor extreme neerslag, hitte, droogte en overstroming. De actualisatie biedt een kans om cultuurhistorie en erfgoed als onderlegger te benutten. Sommige gemeenten deden dit al in de afgelopen jaren.

Meer informatie over hoe de Rijksdienst kan helpen vindt u op onze website. Daar vindt u een stappenplan waarin wordt uitgelegd hoe u cultuurhistorie kunt benutten voor de klimaatstresstest. Zie ook een praktijkvoorbeeld van gemeente Hoorn: Cultuurhistorie en klimaatverandering.

Met de erfgoedsector in gesprek over klimaatverandering

Klimaatverandering is onvermijdelijk en maakt onze toekomst onzeker. De scenario’s gaan van beperkte gevolgen tot een onleefbare planeet. Er is veel onzeker, maar duidelijk is dat Nederland er heel anders uit zal zien. Ook erfgoed ontkomt niet aan de gevolgen van klimaatverandering.

Hoe kunnen we ons erfgoed ook voor toekomstige generaties – zo lang mogelijk – behouden? Het platform Klimaat en Erfgoed wil met de brede erfgoedsector het gesprek over deze vragen aangaan. Bent u al lid? Op www.klimaatenerfgoed.nl en op de LinkedIn-pagina van het platform vindt u meer informatie.

Nieuwe publicatie zonnepanelen in beschermd stads- en dorpsgezicht

Bent u al bekend met de brochure Zonnepanelen in beschermde stads- en dorpsgezichten? Deze publicatie is bestemd voor beleidsambtenaren erfgoed en duurzaamheid bij gemeenten en geeft handvatten voor het opstellen van beleid voor zonnepanelen in beschermde stads- en dorpsgezichten. De brochure helpt gemeenten om te bepalen waar en in welke gevallen zonnepanelen wel of niet kunnen worden toegestaan. Het doel van deze brochure is om te bevorderen dat er met aandacht voor erfgoedwaarden bij zoveel mogelijk panden in historische stads- en dorpsgezichten zonnepanelen kunnen worden gelegd.

Erfgoed Duurzaamheidsprijs 2023

Ook in 2023 is verduurzamen een groot thema voor monumenten. Daarom neemt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed samen met het Nationaal Restauratiefonds en Nederland Monumentenland wederom het initiatief voor de Erfgoed Duurzaamheidsprijs. Dit jaar wordt een bijzondere en/of uitdagende verduurzaming van een monument beloond. Is er binnen uw gemeente een goede kandidaat? Of wilt u zelf meedingen? Kijk op monumenten.nl/duurzaamheidsprijs voor meer info.

Zend uw nominatie in

Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed publiceert monitor 2021-2022 benchmark gemeenten

Iedere twee jaar doet de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed onderzoek naar de wijze waarop invulling wordt gegeven aan erfgoedtaken door de Nederlandse gemeenten. Uit de nieuwste monitor 2021-2022 benchmark gemeenten blijkt onder andere dat ruim 47% van de gemeenten zich voorbereidt op de invoering van de Omgevingswet met het opstellen van een omgevingsvisie. 90% hiervan neemt erfgoed mee in deze visie. Tegelijkertijd is er een stijging waarneembaar van gemeenten die aangeven onvoldoende toegerust te zijn voor het werk dat op hen afkomt.

Raadpleeg de benchmark

Vijftien miljoen extra voor restauraties rijksmonumenten

Via de Voorjaarsnota 2023 heeft het kabinet 15 miljoen euro extra vrij gemaakt voor een aantal urgente restauraties van grote rijksmonumenten. Met de provincies wordt overlegd over de selectie van de projecten en cofinanciering. Het gaat om dringende restauraties. In het najaar besluit de staatssecretaris welke projecten in aanmerking komen. Het kabinet verhoogt verder de garantstelling voor leningen van het Nationaal Restauratiefonds (NRF) van 380 miljoen euro naar 500 miljoen euro zodat er meer ruimte is om eigenaren van monumenten van aanvullende financiering met lage rente te voorzien. Het besluit is onderdeel van de aanpak om de financiering van de monumentenzorg te versterken. Hierover heeft Staatssecretaris Uslu in juni een brief aan de Kamer gestuurd. In 2024 wordt bekend welke verdere stappen er volgen.

Meer informatie

Bereid u voor op de Omgevingswet

Op 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking. Deze wet regelt de omgang met cultureel erfgoed in onze leefomgeving: de omgevingsvergunning voor rijksmonumenten, het aanstellen van een monumentencommissie of cultureel erfgoed in omgevingsplannen.

De RCE heeft publicaties en handreikingen opgesteld die erfgoedambtenaren kunnen helpen bij de voorbereiding op de komst van de Omgevingswet:

• In de publicatie Minimale acties cultureel erfgoed onder de Omgevingswet staat wat gemeenten minimaal moeten regelen, voor én na de inwerkingtreding van de nieuwe wet.
• De Handreiking begrippenkader cultureel erfgoed onder de Omgevingswet dient als handvat voor gemeenten om de begrippen voor cultureel erfgoed eenduidig toe tepassen in het omgevingsplan.
• In het dossier op de website van de RCE vindt u alles over de nieuwe wet. De site wordt in aanloop naar 1 januari regelmatig bijgewerkt met nieuwe publicaties en informatie.

Heeft u vragen? Raadpleeg dan de uitgewerkte veelgestelde vragen of neem contact op met onze Infodesk via info@cultureelerfgoed.nl.

Bezoek de virtuele verduurzamingsrondleiding

Naast de fysieke RCE expositie ‘Verduurzaming van monumenten’ die gemeenten kosteloos een maand kunnen lenen voor voorlichtingsdoeleinden is er nu ook een virtuele variant. Het Utrechts Monumentenfonds heeft in coronatijd virtuele rondleidingen in monumenten georganiseerd. De RCE heeft bij een van de rondleidingen extra informatie toegevoegd over mogelijke verduurzamingsoplossingen. Deze virtuele rondgang is interessant voor monumenteigenaren die zich oriënteren op het realiseren van verduurzamingsmaatregelen. Nieuwsgierig? Bekijk de rondgang hier.

Tips voor eigenaren in Gids Monumentaal Wonen Verduurzaming

Onlangs publiceerde de RCE samen met het Restauratiefonds de Gids Monumentaal Wonen Verduurzaming. Monumenteigenaren binnen uw gemeente die op het punt staan om te verduurzamen vinden in de gids allerlei informatie, tips en links die van belang zijn. Bij verduurzaming komen immers naast voordelen ook spelregels kijken. Want het behouden van de monumentale waarde vraagt bij het inpassen van duurzaamheidsmaatregelen meestal om maatwerk.

Download hier de gids

Nomineer een monumententalent

De werving voor de Monumententalentprijs is van start! Directeuren, leidinggevenden en opdrachtgevers kunnen jonge erfgoedprofessionals tot 32 jaar voordragen als kandidaat. Deze aanmoedigingsprijs van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is bedoeld om jong talent in de monumentensector in de schijnwerpers te zetten. Drie finalisten krijgen de kans zich door te ontwikkelen met een stimuleringsprijs.

De deadline voor het aanmelden van jonge professionals voor de Monumententalentprijs is vrijdag 1 september 2023 om 17.00 uur.

Lees meer over de Monumententalentprijs

Internationaal netwerken tijdens Urban Heritage Strategies

Op 2 augustus vindt het netwerkevenement Urban Heritage Strategies plaats. Tijdens dit evenement is er ruimte om kennis en expertise uit te wisselen met internationale professionals uit het erfgoedveld en ruimtelijk domein. We gaan in gesprek over historische binnensteden en de opgaven die er liggen voor stedelijke verdichting, herbestemming, sociale woningbouw en klimaatadaptatie. U kunt zich nog aanmelden tot 12 juli. 

Klik hier voor het programma en meer informatie

8e Vlaams-Nederlandse Natuursteendagen over complexe binnenstedelijke projecten

Werkt u aan projecten waar natuursteen een rol speelt? Op 12 en 13 oktober 2023 wordt de 8e editie van de Vlaams-Nederlandse Natuursteendagen georganiseerd over complexe binnenstedelijke projecten, zoals kerken en overheidsgebouwen. Verschillende sprekers gaan dieper in op onderwerpen als werken met natuursteen en de invloed van het wisselende klimaat, het organiseren van een project dat miljoenen kost én waarbij iedereen ‘meekijkt’, en de rol die traditie en vernieuwing spelen bij de uitvoerende bedrijven.

Op 12 oktober vinden de lezingen plaats in Het Trippenhuis in Amsterdam en op 13 oktober kunt u deelnemen aan diverse 'natuursteenexcursies' in de hoofdstad.

Meer informatie over het volledige programma en deelnamekosten

Procescoach beschikbaar voor kerkenvisies

Start u binnenkort met het opstellen van een kerkenvisie of loopt u vast in het proces? Dan kunt u via programma Toekomst Religieus Erfgoed gebruik maken van een ervaren procescoach. Gemeenten kunnen bij het opstellen van een kerkenvisie te maken krijgen met uitdagingen. De ervaring leert dat het dan prettig kan zijn om met een expert te kunnen sparren over ‘hoe nu verder?’.

Meer informatie

Najaarsprogramma ErfgoedAcademie online

Afgelopen maanden volgden zo’n 250 professionals van ruim 200 gemeentes, provincies en erfgoedinstellingen een cursus via de ErfgoedAcademie om hun kennis over erfgoed te vergroten. Ze vormen een netwerk aan erfgoedprofessionals die regelmatig ervaringen en kennis met elkaar uitwisselen. Of u nu startend bent binnen erfgoed of al jarenlange ervaring hebt en uw kennis op bepaalde thema’s wilt verdiepen: er is een breed aanbod!

Bekijk het najaarsprogramma

Uitgelicht

Regeling woonhuissubsidie met twee jaar verlengd
Met de publicatie in de Staatscourant 2023, 12602 is duidelijk geworden dat er zowel in 2024 als in 2025 50 miljoen euro beschikbaar wordt gesteld.

Publiekscampagne Koude oorlog levert honderden verhalen op 
Met de campagne Wat deed jij tijdens de Koude Oorlog? zijn al zo’n 300 verhalen opgehaald. Samen geven ze een mooi beeld van hoe de Koude Oorlog in Nederland is beleefd. Verhalen komen van burgers, dienstplichtigen en ex-beroepsmilitairen. Ze maken duidelijk dat de Koude Oorlog impact heeft gehad op onze samenleving. De RCE verzamelt de verhalen om beter duiding te kunnen geven aan de waarde van toekomstige Koude Oorlog Rijksmonumenten. De campagne loopt tot eind juni. Daarna worden de verhalen bewaard en beschikbaar gesteld. Wilt u ook een verhaal delen? Dat kan via www.koudeoorlog.nl

Fort Honswijk is weer open
Fort Honswijk in Houten is feestelijk heropend. Het indrukwekkende fort is de afgelopen jaren gerestaureerd, waarbij de ruim 300 bijzondere muurschilderingen en illustraties zijn behouden. Het fort is daarnaast voorzien van een duurzaam verwarmingssysteem en de nieuwe exploitant staat klaar om een van de oudste en grootste forten van het UNESCO werelderfgoed de Hollandse Waterlinies nieuw leven in te blazen. 

Drie nieuwe podcastafleveringen van ‘Verborgen in het volle zicht’
Samen met podcastmaker Simon Heijmans presenteert de Erfgoed Deal drie nieuwe afleveringen van de podcastserie ‘Verborgen in het volle zicht’. Ook deze keer bezoekt Simon drie projecten van de Erfgoed Deal.

Agenda

2 augustus – International network event on Urban Heritage Strategies

Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl.

3 oktober – Save the date: CHARTER-symposium over strategie voor toekomst erfgoedonderwijs

Meer informatie en aanmelden vanaf augustus via cultureelerfgoed.nl.

12-13 oktober - Vlaams-Nederlandse Natuursteendagen

Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl.