Gebouwd erfgoed - nieuwsbrief gemeenten 24, maart 2025
In de nieuwsbrief voor gemeenten delen we nieuws en evenementen over gebouwd en groen erfgoed en geven we u meer informatie over verduurzaming en subsidies. Deel deze nieuwsbrief ook met collega's die betrokken zijn bij cultureel erfgoed binnen uw gemeente. Abonneren kan via dit aanmeldformulier.
De jongste rijksmonumenten van Nederland
Minister Eppo Bruijns heeft onlangs akkoord gegeven op de aanwijzing van de eerste Post 65-rijksmonumenten; de jongste rijksmonumenten van Nederland. Deze objecten vertellen het verhaal van Nederland in de periode 1965 – 1990 (Post 65), een bijzondere periode van enorme groei, welvaart en toegenomen vrijheid. Maar ook een tijd van ontluikende milieuproblematiek en stevig actie voeren. Een groot deel van onze omgeving is gebouwd na 1965. De (rijtjes)huizen waarin we opgroeiden, de scholen waarin we les kregen, de kantoorgebouwen waarin we werkten. Ze zijn verweven met onze geschiedenis en bepalen mede onze nationale identiteit. De selectie ligt nu bij de Raad voor Cultuur en wordt, na positief advies, nog dit jaar onthuld.
Stappenplan Borging cultuurlandschappen in het omgevingsplan
Cultuurlandschap is een nieuwe categorie cultureel erfgoed in de Omgevingswet. Gemeenten hebben in het Besluit kwaliteit leefomgeving de instructie gekregen om naar hun oordeel beschermingswaardig cultuurlandschap te beschermen in het gemeentelijke omgevingsplan. Bescherming lijkt vooral zinvol als er sprake is van meerdere samenhangende kwaliteiten die het bredere verhaal van een gebied vertellen. Dat verhaal kan op verschillende manieren worden beïnvloed, bijvoorbeeld door de plaatsing van een nieuw gebouw of sloop van bouwwerken, door zonnepanelen in de omgeving, door de komst van een camping, een voetbalveld, een natuurterrein, of als er veel bomen in de buurt worden gekapt.
Er zijn weinig veranderingen waarvan op voorhand vastgesteld kan worden dat deze een cultuurlandschap aantasten. Wel kun je van tevoren criteria formuleren en voorwaarden verbinden aan veranderende activiteiten om er voor te zorgen dat het karakter van het cultuurlandschap zo veel mogelijk intact blijft. Om hierover in gesprek te gaan heeft de RCE in de provincie Groningen een pilot georganiseerd in de vorm van een werkatelier. Daarbij is gewerkt volgens het Stappenplan voor borging van cultuurlandschappen.
Archieven monumentenzorg raadpleegbaar in Nationaal Archief
Al meer dan 120 jaar maakt de zorg voor monumenten deel uit van overheidsbeleid in Nederland. Dit begon in 1903 met de formele instelling van de Rijkscommissie voor de Monumentenbeschrijving. Deze kreeg de opdracht om van de belangrijkste historische gebouwen in Nederland gedetailleerde beschrijvingen te maken en uit te geven. Daarna werden de taken uitgebreid en uitgevoerd door opeenvolgende rijksonderdelen voor monumentenzorg. De RCE heeft deze organisatiearchieven van voorgangers conform de Archiefwet overgedragen aan het Nationaal Archief. Hier zijn ze nu raadpleegbaar.
Woonhuissubsidie aanvragen
Aanvragen kan tot en met 30 april
Jaarlijks van 1 maart tot en met 30 april kunnen eigenaren van een rijksmonument met woonfunctie woonhuissubsidie aanvragen bij de RCE. Deze subsidie is bedoeld voor instandhoudingswerkzaamheden die in 2024 zijn uitgevoerd. Woonhuiseigenaren kunnen deze subsidie zelf aanvragen. VvE's kunnen ook gezamelijk een aanvraag indienen. Voor de aanvraagronde dit jaar zijn er enkele veranderingen.
Op 6 maart was er een webinar over de woonhuisregeling met handige tips over het indienen van een aanvraag. Deze is online terug te kijken.
Subsidieregeling instandhouding monumenten
Aanvragen kan tot en met 31 maart
Tot en met 31 maart kunnen eigenaren van rijksmonumenten de instandhoudingssubsidie (Sim) aanvragen. Deze is bedoeld voor rijksmonumenten die geen woonhuis zijn, zoals een molen, kerk of fabriek. Ook eigenaren van groene en archeologische rijksmonumenten komen voor de subsidie in aanmerking. Er zijn dit jaar enkele wijzigingen in de regeling en de bijbehorende Leidraad subsidiabele instandhoudingskosten. De meeste wijzigingen zijn bedoeld om de leesbaarheid van de regeling en de Leidraad te vergroten en de bestaande werkwijze te verduidelijken.
Erfgoed Duurzaamheidsprijs 2025
Bent u als erfgoedprofessional betrokken (geweest) bij een uitdagend verduurzamingsproject met een bijzonder verhaal? Doe dan mee met de verkiezing van de Erfgoed Duurzaamheidsprijs 2025! Inspireer monumenteigenaren én zet uw eigen organisatie in het zonnetje! Inzenden is mogelijk tot 1 juni. De prijs wordt uitgereikt op het congres op donderdag 18 september tijdens de Week van het Duurzaam Erfgoed.
KlokkenWiki
Database met klinkend erfgoed
Vanaf 21 maart zijn ruim 15.000 luidklokken in Nederland ontsloten via een online toegankelijke databank, de KlokkenWiki. Museum Klok & Peel ontwikkelde deze in samenwerking met de RCE, die de basisinformatie hiervoor beschikbaar stelde en een subsidie verstrekte. Momenteel bevat de database bijna 21.000 artikelen over klokken die zich in Nederland bevinden. Het streven is om kennis en informatie in de KlokkenWiki verder uit te breiden met behulp van gebruikers, kenners en geïnteresseerden op het gebied van dit klinkend erfgoed. De Klokkenwiki wordt op 21 maart gepresenteerd tijdens het symposium ‘Klokken en Erfgoed op internet’.
Handreiking Regie op historische waterstructuren
Historische waterstructuren zijn vaak bepalend voor de identiteit van een gebied, maar er wordt niet altijd zorgvuldig mee omgegaan. De afgelopen tien jaar worden waterstructuren op grote schaal gedempt of verlegd, wat leidt tot ingrijpende veranderingen in ons landschap. Het Steunpunt Cultureel Erfgoed in Noord-Holland schreef een handreiking over de omgang met historische waterstructuren. Deze biedt gemeenten de nodige handvatten om hun historische waterstructuren te inventariseren, te waarderen en waar nodig te beschermen. De handreiking geeft daarnaast duidelijkheid over wanneer het dempen of verleggen van waterstructuren wel of niet gewenst of juridisch toegestaan is, en hoe gemeenten hierin kunnen handelen.
Ruimte voor duurzaam erfgoed
Erfgoedloket Groningen, Monumentenwacht Groningen en het Steunpunt Cultureel Erfgoed Groningen hebben samen de reeks “Ruimte voor Duurzaam Erfgoed” ontwikkeld. Deze bestaat uit een verzamelmap met tien themabladen waarin monumenteigenaren informatie en tips kunnen vinden op het gebied van duurzaam onderhoud en behoud van hun monument. Wat mag wel en niet? Zijn zonnepanelen toegestaan, kunnen we er aardgasvrij wonen? En welke financiële regelingen zijn er?
Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Vier maal per jaar verschijnt het tijdschrift van de RCE. In de nieuwste editie is meer te lezen over:
- Koetshuizen onderzocht – Blinde vlek op de buitenplaats
- Herstel Domtoren vastgelegd – gerestaureerd en gepubliceerd
- Rond de borgen – de omgeving van Groninger landhuizen
- Monumenten isoleren en verwarmen – 8 creatieve oplossingen
Lees het tijdschrift op onze website of neem een gratis abonnement!
Cursussen
Online Masterclass Groen Erfgoed voor niet-erfgoed ambtenaren
Het Steunpunt Cultureel Erfgoed in Noord-Holland organiseert op 31 maart een online masterclass over groen erfgoed voor niet-erfgoedambtenaren. Bij deze bijeenkomst kun je je collega’s van groenbeheer, groenvoorziening, ruimtelijke ordening of openbare ruimte uitnodigen. Deze masterclass helpt te begrijpen wat de erfgoedstatus van het groen inhoudt, hoe je het kunt beheren en hoe je er mee kunt omgaan in gemeentelijk beleid.
Meer informatie en inschrijven
Monument & Vergunning
Voor veel activiteiten in, aan, op en bij een monument is een omgevingsvergunning verplicht. De vergunning vormt een belangrijke basis voor het behoud van de monumentale waarden. In deze vierdaagse cursus leer je wat er allemaal bij dit proces en de inhoudelijke afwegingen komt kijken. De cursus is voor medewerkers van gemeente, Rijk of provincie. De cursus Monument & Vergunning bestaat uit drie bijeenkomsten op locatie en een online bijeenkomst en begint op 8 mei.
Meer informatie en inschrijven
Uitgelicht: FARO
Laatste aanvraagronde Faro-regeling geopend
Dit jaar is de laatste financieringsronde vanuit de Faro-regeling. Welkom zijn initiatieven die de erfgoedzorg meer participatief maken volgens de kernwaarden: meedoen, openstaan en verbinden. Diverse gemeenten deden in eerdere rondes met succes een aanvraag. Aanmelden kan tot begin juli 2025. Lees meer over de regeling.
Gorinchem: "We hebben de erfgoedgemeenschappen knetterhard nodig"
Steeds meer gemeenten geven hun erfgoedbeleid vorm volgens het Verdrag van Faro. Zo zoekt Gorinchem de samenwerking met erfgoedgemeenschappen. Dit en andere voorbeelden zijn te vinden op het Faro-platform, waar ook een animatie en een Faro-wegwijzer staan met handvatten om gemeenten (verder) op weg te helpen.
Is informeren onder de Omgevingswet ook participeren?
In de uitspraken van lagere rechters over participatie onder de Omgevingswet staat dat het doel van participatie niet is om unanieme steun van of draagvlak onder alle omwonenden te verkrijgen. Wat is het doel dan wel? Volgens Trees van der Schoot is informeren alleen echt niet meer genoeg.
Agenda
21 maart – Klokken en erfgoed op internet
Meer informatie en aanmelden via Museum Klok & Peel.
26 maart – Landschappen van Nederland, van alle kanten bekeken
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
28 maart – Bouwhistorisch platform - recent dendrochronologisch onderzoek
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
2 april – Behoud van interieurs
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl.
3 april – Hoe gaan we om met erfgoed als extreme klimaateffecten realiteit worden?
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl.
15 april - Online informatiebijeenkomst Faro-initiatieven 2025
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl.
22 april - Erfgoed, economie en toerisme
Meer informatie en aanmelden via erfgoedacademie.nl
8 mei – Monument & Vergunning
Meer informatie en aanmelden via erfgoedacademie.nl
27 juni – Studiedag Bouwhistorisch platform
Save the date! Meer informatie volgt.
Bron: Rijksoverheid 18-03-2025