Gebouwd erfgoed - nieuwsbrief voor gemeenten, nr. 25
In de nieuwsbrief voor gemeenten delen we nieuws en evenementen over gebouwd en groen erfgoed en geven we u meer informatie over verduurzaming en subsidies. Deel deze nieuwsbrief ook met collega's die betrokken zijn bij cultureel erfgoed binnen uw gemeente. Abonneren kan via dit aanmeldformulier.
Wassenaarse aanpak voor instandhouding rijksmonument werkt
De Raad van State heeft op 2 april jl. uitspraak gedaan over de handhavingsbesluiten in de zaak Huize Ivicke, een rijksmonument aan de Rust en Vreugdlaan in Wassenaar. De eigenaar van Huize Ivicke had langdurig nagelaten om onderhoudswerkzaamheden te verrichten die voor de instandhouding van het monument noodzakelijk zijn. De gemeente Wassenaar had na meerdere aanmaningen de opdracht gegeven de werkzaamheden uit te voeren en de kosten op de eigenaar te verhalen. De gemeente is op vrijwel alle punten in het gelijk gesteld. Hiermee is bevestigd dat de gemeente terecht heeft ingegrepen om te voorkomen dat het rijksmonument verloren zou gaan.
De gemeente heeft vanaf het begin nauw samengewerkt met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en heeft (financiële) ondersteuning gehad van de provincie. Deze samenwerking, in combinatie met een goede documentatie, is essentieel en stelde de gemeente in staat om dit langdurige handhavingstraject succesvol te doorlopen. Marjorie Verhoek, regiohoofd bij de RCE, en Carla Scheffer, senior beleidsadviseur Cultureel Erfgoed bij de gemeente Wassenaar, vertellen in Binnenlands Bestuur uitgebreid over de zaak Huize Ivicke.
Demissionair minister Bruins steekt miljoenen in monumentenzorg
Demissionair minister Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) investeert eenmalig €155 miljoen en structureel €15,8 miljoen in onderhoud en restauratie van rijksmonumenten. Zo schreef hij op 2 juli jl. in een brief aan de Tweede Kamer. Vooral grote rijksmonumenten kunnen rekenen op extra financiële steun. Een deel van de investeringen gaat naar grote (kerk)gebouwen. De minister voorkomt zo dat meer (grote) monumenten ernstig in verval raken.
Erfgoedinclusief verdichten
In naoorlogse buurten en wijken liggen kansen om extra woningen te realiseren, het zogenaamde verdichten. Hoe kunnen gemeenten, ontwikkelaars, woningcorporaties en ontwerpers sturen op erfgoedinclusief verdichten? Hoe kunnen zij gebruikmaken van de aanwezige cultuurhistorische waarden en ruimtelijke kenmerken van deze buurten en wijken? In de publicatie ‘Erfgoedinclusief verdichten in naoorlogse wijken’ worden voorbeeldprojecten van erfgoedinclusief verdichten uitgelicht. Er is onderscheid gemaakt tussen vier typen verdichtingsstrategieën: optoppen, aanplakken, vervangende nieuwbouw en nieuwbouw in de openbare ruimte.
Kennis van moderne bouwmaterialen
Tijdens de Wederopbouw en de Post 65-periode is in Nederland veel gebouwd en geïnnoveerd. Veel van deze twintigste-eeuwse gebouwen zijn inmiddels toe aan vernieuwing, renovatie en verduurzaming. Dit vraagt kennis van constructies, technieken en materialen. Daarom startte de RCE in 2020 het project ‘Moderne bouwmaterialen’. Een team van bouwhistorici, materiaalspecialisten en architecten deed onderzoek naar de toepassing van materialen, naar het gebruik van verven en textiel, naar montagebouw en staalconstructies, en naar installaties, sanitair, trappen en liften. Dit onderzoek resulteerde in vijftig artikelen die nu online beschikbaar zijn via de Kennisbank van de RCE.
Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA)
De subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) komt eigenaren van bestaand maatschappelijk vastgoed tegemoet in de kosten om te verduurzamen. Sinds 2 juni 2025 is het weer mogelijk om een aanvraag in te dienen via MijnRVO. De RCE organiseerde op 7 mei in samenwerking met de RVO een speciaal vraag-en-antwoord-webinar gericht op monumenteigenaren die een DUMAVA-aanvraag willen doen. Let op: het betreft eigenaren van niet-woonhuis-monumenten. Bekijk het webinar, inclusief bijbehorende presentatie en de uitgewerkte Q&A, terug:
Faro-regeling
Dit jaar is de derde en laatste ronde van de financiële regeling voor de Uitvoeringsagenda Faro. Deze regeling is bedoeld voor het erfgoedveld (ook gemeenten) om het functioneren van de erfgoedzorg nog meer in overeenstemming te brengen met de principes van het Verdrag van Faro. Inspiratie opdoen of een idee bespreken kan op 17 juni op een online bijeenkomst speciaal over de Faro-regeling. De eerste Faro-initiatieven zijn te vinden op het digitale prikbord. Het erfgoedveld is welkom om op de voorstellen te reageren. De reacties worden meegenomen bij de beoordeling. De deadline voor het indienen van initiatieven is 8 juli.
Monumententalenten gezocht!
Ook in 2025 kunnen leidinggevenden en opdrachtgevers jonge erfgoedprofessionals aanmelden die als zelfstandige of in loondienst in de monumentensector werken. Monumententalenten weten het brede erfgoedveld te bereiken, denken vooruit, spelen in op urgente kwesties en laten een blijvende indruk achter op de monumentenzorg. De drie finalisten worden tijdens het Monumentencongres op 3 november 2025 feestelijk voorgesteld aan de Monumentensector en de winnaar wordt bekendgemaakt. De winnaar ontvangt 3000 euro voor een eigen in te vullen ontwikkeltraject en de twee andere finalisten ontvangen elk 1500 voor hetzelfde doel.
Toekomstbestendige erfgoedzorg
De kwaliteit van de erfgoedzorg in Nederland staat onder druk: zo blijkt uit de Inventarisatie Erfgoed en Overheid. De inventarisatie is uitgevoerd in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en maakt deel uit van een gezamenlijke aanpak om gemeenten en provincies te ondersteunen. De uitgevoerde inventarisatie maakt duidelijk wat er leeft onder (erfgoed)ambtenaren. Om in de toekomst eigenaren, vrijwilligers, erfgoedorganisaties en overheden hierin goed te laten samenwerken, hebben VNG, IPO en OCW de handen ineengeslagen en werken zij een stimuleringsaanpak uit binnen het gezamenlijke Programma Erfgoed en Overheid.
Platform Post 65 gebedshuizen: Tussen sloop en transitie
De programma’s Post 65 en Toekomst Religieus Erfgoed van de RCE organiseren samen met de gemeente Apeldoorn een bijeenkomst over religieus erfgoed uit de periode 1965-1990.
Vanaf het midden van de jaren zestig veranderde religieuze architectuur in Nederland ingrijpend. De bouw van kerken, moskeeën, synagogen en tempels weerspiegelde liturgische vernieuwing, maatschappelijke verandering en architectonisch experiment. Toch lijkt er voor deze sobere Post 65-ontwerpen nog weinig waardering. Tijdens het platform op 26 juni 2025 willen we die waardering ter sprake brengen, juist nu veel van deze gebouwen onder druk staan en hun toekomst onzeker is.
Duurzaam tuinieren in aangelegd (groen) erfgoed
Aangelegd (groen) erfgoed levert een waardevolle bijdrage aan het leven van mens, dier en plant. De RCE ontwikkelde de handreiking ‘Duurzaam tuinieren in Groen erfgoed’ om deze voordelen te belichten. Het duurzaam in stand houden van de groenaanleg gaat hand in hand met het leveren van een bijdrage aan natuur en milieu. In de handreiking wordt o.a. aandacht besteed aan een betere bodem- en waterkwaliteit, het vermijden van schadelijke stoffen en het stimuleren van biodiversiteit.
Werkbezoek in Suriname
Op verzoek van Stichting Jodensavanne en Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) bezocht de RCE in maart Suriname. Dit bezoek stond in het teken van lopend archeologisch onderzoek op de werelderfgoed-site Jodensavanne, waaronder de recente opgraving van een kookhuisje. Het opgegraven muurwerk en baksteen is zeer kwetsbaar en de vraag was hoe dit metselwerk het beste kan worden gedocumenteerd, duurzaam kan worden behouden en eventueel ook gedeeltelijk worden gereconstrueerd. Ook werd de staat van historische gebouwen en archeologische resten in Paramaribo en het Commewijnegebied onderzocht, met nadruk op baksteenconstructies. Het resultaat van de verkenningsmissie wordt op een later moment gepresenteerd.
Cursussen & terugkijken
Najaarsprogramma ErfgoedAcademie
Ook dit najaar heeft de ErfgoedAcademie weer een gevarieerd cursusaanbod voor medewerkers van gemeenten. Van de basis (kennismaking, erfgoedbeleid, vergunningverlening en financiën) tot verdieping (stadsgenese, groen erfgoed en gebiedsbiografie): het najaarsprogramma biedt volop mogelijkheden om kennis te verbreden en vaardigheden aan te scherpen. Bekijk het gehele cursusaanbod.
Terugkijken bijeenkomsten RCE
Bijeenkomst of webinar gemist?
Deze bijeenkomsten kunt u terugkijken:
Bouwhistorisch Platform, 28 maart 2025
Platform Collecties van overheden, 15 april 2025
Webinar DUMAVA voor monumenten, 7 mei 2025
Platform Agrarische Erfgoed, 23 mei 2025
Uitgelicht
Nationaal Restauratiefonds 40 jaar
Het Nationaal Restauratiefonds bestaat dit jaar 40 jaar. In 40 verhalen blikken zij samen met bevlogen monumenteigenaren en partners terug op 40 jaar NRF.
ENCI aangewezen als rijksmonument
De aanwijzing van vijf rijksmonumenten en achttien gemeentelijke monumenten op het terrein van de voormalige cementfabriek ENCI is de grootste in Nederland sinds tien jaar.
Cultural Routes
Nederland is toegetreden tot het Enlarged Partial Agreement (EPA) van het erfgoedprogramma European Institute of Cultural Routes (ECR) van de Raad van Europa.
Tijdschrift 2 is uit: Hoe de Pietersberg cement werd
Het tweede nummer van het tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is gereed en online te lezen.
Monumentenschildjes
De verantwoordelijkheid voor de distributie van monumentenschildjes ligt sinds 1 januari 2025 bij Stichting Nederland Monumentenland. Begin april vond een symbolisch overdrachtsmoment plaats.
Agenda
Bijeenkomsten juni 2025
17 juni 2025 – Netwerkochtend Faro-regeling (online)
26 juni 2025 – Platform Post 65 gebedshuizen: tussen sloop en transitie
26 juni 2025 – Symposium Landschap Verbindt
27 juni 2025 – Bouwhistorisch platform - studiedag
Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 17-06-2025