Gebouwd erfgoed - nieuwsbrief gemeenten 23, december '24
In de nieuwsbrief voor gemeenten delen we nieuws en evenementen over gebouwd en groen erfgoed en geven we u meer informatie over verduurzaming en subsidies. Deel deze nieuwsbrief ook met collega's die betrokken zijn bij cultureel erfgoed binnen uw gemeente. Abonneren kan via dit aanmeldformulier.
Faro voor gemeenten... hoe pak je dat aan?
Voor gemeenten en provincies is het waardevol om op de (Verdrag van) Faro-manier samen te werken aan cultureel erfgoed. Dit bevordert een actieve betrokkenheid van inwoners bij hun omgeving. En het helpt bij het behalen van beleidsdoelen, zoals ontsluiting en instandhouding van cultureel erfgoed, wijkverbetering en integratie. Maar hoe geef je dit concreet vorm?
Omdat provincies en gemeenten geregeld deze vraag stellen, maakte het programma Faro van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) een interactieve Faro-wegwijzer (pdf) met praktische stappen en voorbeelden uit de praktijk. Onderdeel van het 'pakket' is ook een animatie.
Regeling voor instandhoudingssubsidie verandert
Vanaf 1 februari tot en met 31 maart 2025 kunnen eigenaren weer instandhoudingssubsidie aanvragen voor rijksmonumenten die geen woonhuis zijn, zoals een kerk, molen of fabriek. De Subsidieregeling instandhouding monumenten (Sim) is op een aantal punten gewijzigd. De meeste wijzigingen zijn bedoeld om de leesbaarheid van de regeling en de Leidraad subsidiabele instandhoudingskosten te vergroten en de bestaande werkwijze te verduidelijken. Maar let op: er zijn ook enkele inhoudelijke wijzigingen.
Omissie in regels vergunningvrij bouwen hersteld
Gewoon onderhoud beschermde monumenten weer vergunningvrij
Met de invoering van de Omgevingswet werd gewoon onderhoud aan beschermde monumenten per abuis vergunningplichtig. Niet als monumentenactiviteit, maar als bouwactiviteit. Per 1 januari 2025 wordt deze omissie in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) hersteld. Daarmee wordt de bouwactiviteit ‘gewoon onderhoud’ weer vergunningvrij. De reikwijdte van de landelijke regels over vergunningvrij bouwen is meteen ook verduidelijkt in het Bbl.
Meer informatie vindt u bij de veelgestelde vragen nr. 5.8 t/m 5.11 op de RCE website.
Voor de officiële tekst en toelichting zie artikel I, onderdelen H en I, van het wijzigingsbesluit in Staatsblad 2024, 368.
Monument en Duurzaamheid: Bestel ‘m nu
Onlangs is de derde editie verschenen van het magazine Monument en Duurzaamheid (40 pagina’s). Ook in deze uitgave is weer veel inspiratie te vinden over het verduurzamen van monumenten. Leuke artikelen en veel nuttige informatie, bijvoorbeeld over financiële regelingen, verduurzaming van religieus erfgoed of over binnenisolatie van buitengevels.
Wilt u een stapeltje (of meer) magazines om uit te delen in uw gemeente of op voorlichtingsbijeenkomsten? Geef het gewenste aantal en uw postgegevens door: duurzaamheid@cultureelerfgoed.nl. We sturen u de magazines dan toe.
‘Monument en Duurzaamheid’ is een initiatief van de RCE, Nationaal Restauratiefonds en Nederland Monumentenland.
Monitor gemeenten 2023-2024 monumenten en archeologie
Hoe doen gemeenten het als het gaat om beleid of uitvoering op het gebied van monumenten en archeologie? Hoeveel gemeenten beschikken al over een omgevingsvisie en op welke wijze wordt er toezicht gehouden? Op deze en nog veel meer vragen kunnen de antwoorden worden ingezien in de monitor gemeenten 2023-2024. Deze gegevens van alle 342 gemeenten staan gepubliceerd in de monitordatabank van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed.
Waarderen van monumenten met samenspraak, meerstemmigheid en integraal waarderen
De RCE gaat samen met een aantal gemeenten en erfgoedspecialisten een handreiking ontwikkelen die het antwoord is op de vraag: ‘Hoe kunnen we Post 65 monumenten waarderen met meer aandacht voor meerstemmigheid, samenspraak en een integrale erfgoedbenadering?’. Vanaf begin 2025 wordt een experimentele handreiking getest op twintig potentiële Post 65 monumenten. Zo kunnen we kennis delen, samen verbeteringen aanbrengen en illustreren met de praktijkvoorbeelden. Eind 2025 komt een definitieve handreiking ‘Waarderen met SMI’ voor alle gemeenten beschikbaar.
Erfgoedparticipatie-labs voor ambtenaren
Een boekje vol inzichten, ervaringen en tips
In het voorjaar van 2024 heeft de ErfgoedAcademie twee erfgoedparticipatie-labs begeleid, speciaal voor medewerkers van gemeenten en provincies. De 26 deelnemende ambtenaren kwamen gedurende een periode van vier maanden samen voor een reeks bijeenkomsten om inspiratie op te doen uit praktijkvoorbeelden, te leren van verschillende spelers in het participatiespeelveld en om ervaringen en kennis uit te wisselen. In het boekje ‘Erfgoedparticipatie-labs voor ambtenaren’ hebben de deelnemers vastgelegd wat ze hebben gedaan en geleerd. Het boekje is te downloaden op de site van de ErfgoedAcademie.
Visie en Atlas Atlantikwall gepresenteerd
De RCE heeft in opdracht van de minister van OCW een visie op en een atlas van de Atlantikwall ontwikkeld. Op vrijdag 15 november jl. zijn deze gepresenteerd in de Schnellbootbunker in IJmuiden. De visie en atlas zijn van belang voor alle kustgemeenten en – provincies en kunnen bijdragen om dit erfgoed van de Tweede Wereldoorlog een plek te geven in het ruimtelijk beleid.
Handreiking Natuurinclusieve monumenten
Hoe kunnen monumenten bijdragen aan biodiversiteit en een gezonde leefomgeving met behoud van monumentale waarden? Historische gebouwen zijn vaak al heel natuurinclusief: in kerktorens zitten kerkuilen en slechtvalken, op oude schoorstenen broeden ooievaars en in forten en bunkers wonen vleermuizen.
Het Steunpunt Cultureel Erfgoed in Noord-Holland schreef een handreiking over natuurinclusieve monumenten voor ambtenaren erfgoed. Naast een algemene introductie van de thematiek gaat de handreiking ook specifiek in op natuurinclusieve maatregelen voor monumenten. Deze publicatie helpt ambtenaren om monumenteneigenaren te adviseren over hoe zij aan de slag kunnen met biodiversiteit en natuurinclusiviteit.
Bijeenkomsten
‘Wat is wijsheid en wenselijk voor Nederlandse monumentale bomen?'
19 december - RCE Amersfoort
Om te onderzoeken hoe de bescherming van oude, monumentale bomen zou kunnen worden verbeterd, hebben de RCE en de Bomenstichting aan bureau Terra Nostra (kennisatelier voor boom en bodem) gevraagd een onderzoeksrapport op te stellen met aanbevelingen en discussiepunten.
Op 19 december wordt dit rapport aangeboden aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Gedurende de bijeenkomst staat de vraag centraal welke vervolgstappen nodig zouden zijn om de bescherming van oude bomen in Nederland beter te borgen.
Bouwhistorisch platform
20 december - RCE Amersfoort
Inhoudelijke presentaties zijn er ditmaal over tijdelijke feestarchitectuur, ingenieur-architect Theodor Sanders en de voltooiing van de restauratie van de Utrechtse Domtoren. Op het programma staan daarnaast enkele onderwerpen die voortvloeien uit de actualiteit. Zo is er aandacht voor de Omgevingswet, en voor de nieuwe Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek van ERM.
Monumentencollectief Zeist
20 januari - Regionaal Energie Centrum Zeist
In Zeist gaan monumenteigenaren, verenigd in een collectief, in gesprek met de gemeente over bijvoorbeeld vergunningtrajecten en verduurzaming. Dit door Faro gehonoreerde project streeft naar een duurzame en gelijkwaardige samenwerking tussen gemeenten en monumenteigenaren, die vaak vastlopen in het huidige systeem. Onderdeel van de aanpak is het DuMo huisje dat is opgebouwd met echte historische en monumentale materialen.
Gemeentelijk erfgoedbeleid
Startdatum 5 maart 2025
Erfgoed wordt een steeds belangrijker onderdeel van onze leefomgeving. Tegelijkertijd verandert de rol en taak van jouw gemeente door de implementatie van de Omgevingswet, participatie en eventuele bezuinigingen. Hoe stel je dan een eigen, geïntegreerd erfgoedbeleid samen? In deze cursus krijgt u handvatten om erfgoed (opnieuw) de hoofdrol te geven in uw gemeentelijke beleid.
Uitgelicht
Kijk het Webinar Erfgoedinclusieve energietransitie terug
Op 21 november vond het laatste Erfgoed Deal-webinar plaats uit de reeks ‘Lessen uit de Erfgoed Deal’. Deze keer stond de erfgoedinclusieve energietransitie centraal. Hoe kan cultureel erfgoed inspireren en oplossingen aandragen om de energietransitie vorm te geven? Hoe zetten we cultureel erfgoed in voor de vele ruimtelijke opgaven die de energietransitie tot gevolg heeft?
SVOH aantrekkelijker voor private verhuurders
De Subsidieregeling Verduurzaming en Onderhoud Huurwoningen (SVOH) voor private verhuurders wordt verlengd van 31 december 2025 tot en met 31 december 2029. Ook wordt de subsidieregeling uitgebreid en vereenvoudigd. Daardoor wordt het aantrekkelijker om met gebruik van de SVOH huurwoningen te verduurzamen.
Actueel overzicht handhaving door gemeenten bij monumentenovertredingen
Sloopwerk zonder vergunning bij een grachtenpand, verwaarlozing van een oude monumentale boerderij, vernieling van glas in loodramen bij een kerkgebouw. In een recent verschenen publicatie Handhaving monumenten gemeenten en verkenning strafrecht in de praktijk' geeft de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed een actueel overzicht van de handhaving door gemeenten.
Publicatie Kerkenvisie feiten en inzichten 2
De tweede editie van de Kerkenvisies feiten en inzichten is uit. Deze publicatie geeft recente feiten en ontwikkelingen weer, die mede dankzij de kerkenvisies zijn ontstaan in het Nederlands religieuze erfgoed tussen 2021 en 2024. Zichtbaar is hoever gemeenten zijn en hoe het religieus erfgoed mede dankzij de kerkenvisies ingebed raakt in het gemeentelijk beleid. Ook is er aandacht voor onder meer verduurzaming van gebedshuizen, leegstand, sloop en nieuwbouw.
Agenda
13 december – Natuursteenplatform Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
19 december – Bijeenkomst monumentale bomen Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
20 december – Bouwhistorisch platform Meer informatie en aanmelden via cultureelerfgoed.nl
20 januari 2025 – Monumentencollectief Zeist Meer informatie en aanmelden via Marina Laméris
21 januari 2025 - Erfgoed, een kennismaking Meer informatie en aanmelden via erfgoedacademie.nl
23 januari 2025 – online Masterclass: Natuurinclusieve monumenten Meer informatie en aanmelden via Steunpunt Cultureel ErfgoedNoord-Holland
5 maart 2025 – Gemeentelijk erfgoedbeleid Meer informatie en aanmelden via erfgoedacademie.nl
Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 09-12-2024